ELIZA MACHOWSKA

MANIFEST DO ARTYSTÓW

O SZTUCE W DUCHOWOŚCI

NIE WIEMY CO ROBIMY

Nie wiemy po co to robimy

Nie wiemy komu ma to służyć

Nie wiemy co inni mieliby z tym zrobić

Nie wiemy po co w ogóle są nam inni w tym wszystkim

Co więcej, cynicznie stwierdzamy, że nas to nie obchodzi

Wykręcamy się, że (przecież) bezinteresowność

Że - czy ja muszę widzieć

Że - przegadanie to zbrodnia

wypada więc milczeć

Ale nie jest to milczenie skondensowane i znaczące

Milczenie jest po prostu jedynym, co ratuje od konfrontacji z pustką

DALEJ 

Nie rozumiemy co wypisują kuratorzy, bo nie ma to związku z niewiedzą twórców

Nie rozumiemy kuratorskich prób poszukiwania sensu w tej pustce, bo sami przecież unikamy takiej konfrontacji

Używamy słów typu “przeintelektualizowany”.  Jakby coś w ogóle mogło być prze-znaczące albo prze-istotne.

Na wszelki wypadek więc nie komunikujemy

Kuratorzy nie wiedzą co zrobić z naszym nie komunikowaniem

Komunikat zdezorientowanego widza trafia w próżnię

Sztuka staje się zjawiskiem marginalnym

A my, odpychając namysł nad tym, co kluczowe,

coraz bardziej nie wiemy, że nie wiemy

A JA (I PRZECIEŻ NIE TYLKO JA) POTRZEBUJĘ ROZUMIEĆ

Potrzebuję oddziaływać i pogłębiać moje rozumienie siebie i świata

Potrzebuję czuć, że dzieje się tak również u odbiorcy i przez to uczestniczymy w czymś istotnym, czymś najbardziej fundamentalnym dla bycia człowiekiem.

I wiem, że jest to paląca potrzeba sporej części społeczeństwa, jednak zerwany został narracyjny pomost, przez który to wzajemne porozumienie może w ramach sztuki nastąpić

(Skalę tego zerwania opisuje chociażby druzgocący raport “Wizualne niewidzialne”, wydany przez naszą akademię)

DLATEGO POSTANOWIŁAM TEN POMOST ZBUDOWAĆ. CHOĆBY DLA SIEBIE I DLA TYCH, KTÓRZY CHCIELIBY UCZESTNICZYĆ

A więc:

Według mojego rozumienia zjawisko sztuki nie tylko jest podstawą, ale i w całości wyczerpuje naturę przeżyć duchowych.  Są też oczywiście i inne funkcje sztuki, jak na przykład rozrywka, zabawa, przyjemność z designu etc. Uważam, że na te potrzeby dużo lepiej potrafią odpowiedzieć inne gałęzie kultury i przemysłu, a jeżeli dla sztuk wizualnych zostało istotne miejsce w społecznym ujęciu to jest to właśnie duchowość.

Przez przeżycia duchowe rozumiem pogłębione doświadczanie: świadomości istnienia „drugiego”, własnej egzystencji „wobec”, odczuwanie złożoności, prostoty i sprzeczności świata, rytuału, narracji, trwogi, tajemnicy, dasein, katharsis, tej specyficznej mieszanki myślenia,  czucia i bycia „tu-oto”, która dopiero dalej może podlegać metanamysłowi.

Dlatego tak ważna jest świadomość twórcy, świadomość odbiorcy i świadomość tego, co dzieje się na styku tej relacji poprzez twórczość.

I oczywiście - bardzo wielu artystów przyznawało sztuce status wstępu do duchowości, ale zawsze odbywało się to w aspekcie przejawiania, a nie radykalnej redukcji. Redukcji, która przywracałaby pełną wartość i piękno, że przekaz płynie od człowieka

do człowieka i to w tym symbolicznym spotkaniu kryje się głębia i „tajemnica” naszych duchowych przeżyć (jest to duchowość w pełni ateistyczna).

Problem w obecnej sytuacji sztuki jest jednak taki, że owa wymiana symboliczna nie może się odbyć, jeśli odbiorca nie wie, że odbyć się ona w danym miejscu może. Człowiek religijny stojąc przed ołtarzem otwiera się, żeby to co widzi, uruchomiło w jego głowie spektrum doświadczeń. Dokładnie takiego samego otwarcia i uważności wymaga kontemplacja moich koncepcji ołtarzowych, tyle, że bez pogwałcenia bazowej logiki w myśleniu o metafizyce.

Sztuka może być tą specyficzną przestrzenią społeczną, która wymyka się kategoriom prawdy, jednocześnie manifestując prawdę samego swojego istnienia, poprzez zanurzenie odbiorcy w doświadczeniu.

Tymczasem wieloletnie zrośnięcie narzędzi sztuki z religią, doprowadziła do pozornie nierozerwalnego połączenia przeżyć duchowych z koniecznością specyficznego orzekania o ontologicznej naturze świata.

Nawet, kiedy sztuka zaczęła odłączać się od religijnej służby, nie odzyskała powszechnego prawa do duchowości, a jedynie do przeżyć estetycznych, a potem także rozrywki, która zdominowała przyczynę odwiedzania przybytków kultury. Rozrywka z natury upraszcza obraz świata, dostarcza pewnej dozy przyjemności, a w ekstremalnych przypadkach olbrzymich wyrzutów dopaminy, zatapiając widza na wiele godzin w odpłynięciu i błogostanie zawieszenia. Nastawienie na głębię przeciwnie - wymaga wysiłku poznawczego. Samo postrzeganie sztuki jako potencjalnie duchowej przestrzeni, może otworzyć na bardziej skomplikowane i złożone doświadczania. Taki wysiłek w zamian daje na przykład: zwiększenie świadomości miejsca w świecie, otwiera na “stanie w wietrze myśli”, zwiększa empatię i sprawia, że możemy nasze postawy konfrontować ze spojrzeniem “drugiego”.

“No i co z tego?” - pytają niektórzy twórcy.

Z tego wynika poważny problem, w postaci braku świadomości odbiorcy.

A często także i samego twórcy.

Jeśli nie ma świadomości, to nie ma płaszczyzny komunikacyjnej.

Płaszczyzny, na której może odbyć się doświadczanie.

I zadaniem sztuki, a zwłaszcza samych samych artystów jest, żeby tę płaszczyznę stworzyć. Jeśli tego nie robią, z pomocą przychodzą kuratorzy.

Jakim skutkiem? Widzimy sami.

A może jestem w błędzie? Może gdzie indziej należy upatrywać przyczyn kryzysu?

A może nie przeszkadza nam, że sztuka nie jest już istotnym elementem debaty społecznej i (poza znakomitą mniejszością), nie bierze udziału w kształtowaniu wrażliwości i świadomości.

Musi być chociaż garstka artystów, która w braku tego pomostu ze społeczeństwem dostrzega problem.

A Wy?

Czy podlegacie neoliberalnemu mitowi, zgodnie z którym postanowiliście zająć się własnym ogródkiem i nie porywać na myślenie o społeczeństwie i wymiarze uniwersalnym? Nie przeszkadza wam marginalność sztuki w obecnym kształcie?

Czy tak mało wierzycie we własną twórczość, że na wszelki wypadek wolicie nie myśleć o jej oddziaływaniu?

Czy może boicie się, że kiedy zaczyna się myślenie o oddziaływaniu to kończy się bezinteresowność?

Rozmawiajmy,

Dziękuję.